Osocze bogatopłytkowe (PRP)
Część pierwsza: założenie teoretyczne
- Co to jest osocze bogatopłytkowe (PRP) ?
- Zastosowanie osocza bogatopłytkowego (PRP)
- Osocze bogatopłytkowe (PRP), czy to w ogóle działa?
- Skuteczność leczenia z użyciem osocza bogatopłytkowego (PRP)
Część druga: aspekty praktyczne
Część pierwsza: założenie teoretyczne
1. Co to jest osocze bogatopłytkowe (PRP) ?
Osocze bogatopłytkowe (PRP, platelet rich plasma) jest autologicznym, czyli pochodzącym od pacjenta preparatem krwiopochodnym zawierającym skoncentrowane płytki krwi, które są zawieszone w niewielkiej objętości osocza.
Otrzymuje się je z krwi obwodowej pobranej od pacjenta, poprzez jej wirowanie, co powoduje rozdzielenie poszczególnych elementów krwi (morfotycznych) zależnie od ich ciężaru.
Osocze bogatopłytkowe cechuje znacznie zwiększone stężenie tzw. płytkopochodnych czynników wzrostu oraz białek wydzielanych z ziarnistości płytek krwi w czasie ich aktywacji. Czynniki te pełnią kluczową rolę we wspomaganiu procesów regeneracyjnych tkanek, co jest istotą działania PRP.
Osocze bogatopłytkowe jest produktem inżynierii tkankowej i skupia się na wykorzystywaniu i wzmacnianiu naturalnych zdolności regeneracyjnych organizmu do leczenia różnych schorzeń.
Podsumowując osocze bogatopłytkowe to odpowiednio skoncentrowana część naszej krwi, która posiada zdolności pobudzenia autoregeneracji naszych tkanek.
2. Zastosowanie osocza bogatopłytkowego (PRP)
Osocze bogatopłytkowe (PRP) w ortopedii i medycynie sportowej
PRP w ortopedii jest szeroko wykorzystywane do leczenia przewlekłych zwyrodnieniowych uszkodzeń ścięgien i stawów. Zmiany zwyrodnieniowe ścięgien to zmiany zachodzące w tkankach pod wpływem mikrourazów i nadmiernego przeciążenia. W stanach fizjologii ścięgno ulega ciągłej przebudowie (remodeling). Przy nadmiernym i/lub ciągłym przeciążeniu dochodzi do uszkodzenia struktury włókien kolagenowych i nieprawidłowego ukrwienia ścięgna lub więzadła. Wyeliminowanie przeciążenia na tym etapie uszkodzenia ścięgna prowadzi do jego regeneracji. Natomiast w przypadku dalszej ekspozycji na mikrourazy dochodzi do niewydolności mechanizmów naprawczych, czego końcowym efektem jest nieodwracalna tendinopatia degeneracyjna. Zostaje więc zaburzona równowaga między degeneracje, a regeneracją na korzyść degeneracji.
Osocze bogtopłytkowe podane w miejscu degeneracji stymuluje procesy naprawcze doprowadzając wygojenia uszkodzenia, czyli powstania blizny.
Często w trakcie podawania osocza wykorzystuje się techniki igłowania. Metoda ta polega na wygnaniu licznych nakłuć uszkodzonej tkanki co dodatkowo stymuluje proces gojenia.
Osocze bogatopłytkowe (PRP) w leczeniu chorych na choroby zwyrodnieniowej stawów
Choroba zwyrodnieniowa stawów ze względu na dużą częstość występowania oraz trudności terapeutyczne stanowi ogromny problem społeczny i medyczny. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia wszystkich struktur anatomicznych stawu, tj. chrząstki stawowej, błony maziowej i struktur kostnych, co może być związane z powtarzającymi się urazami.
W patogenezie choroby zwyrodnieniowej istotna jest przewaga w obrębie komórek chrzęstnych (chondrocytów), procesów katabolicznych (destrukcyjnych) nad anabolicznymi (regeneracyjnymi) i uwalnianie do stawu mediatorów procesu zapalnego. U podstawy teoretycznej zastosowania PRP w chorobie zwyrodnieniowej u ludzi leży hipoteza, że zbiór czynników wzrostowych zawartych w PRP może korzystnie wpływać na mikrośrodowisko stawu, spowalniając proces jego uszkodzenia. Dotychczas przeprowadzono kilkanaście badań, w których udowodniono kliniczną poprawę po leczeniu z wykorzystaniem PRP u chorych z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego.
Osocze bogatopłytkowe (PRP) w leczeniu chorych z urazami mięśni i więzadeł
PRP znalazło zastosowanie w leczeniu chorych z urazami mięśni. W retrospektywnym badaniu z udziałem wyczynowych sportowców z urazami mięśni i więzadeł wykazano, że zastosowanie PRP skraca proces gojenia w porównaniu ze standardową metodą leczenia.
Duża liczba doniesień na temat PRP jako nowatorskiej i skutecznej metody leczenia urazów sportowych oraz jej coraz powszechniejsze stosowanie przez wyczynowych sportowców doprowadziło do uznania przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOL) tej metody leczenia jako dozwolonej opcji terapeutycznej w leczeniu przewlekłej tendinopatii.
3. Osocze bogatopłytkowe (PRP), czy to w ogóle działa?
Osocze bogatopłytkowe w badaniach naukowych
Często spotykam się ze stwierdzeniem, że osocze bogatopłytkowe nie ma badań naukowych potwierdzających jego działanie. Opina ta często formułowana jest przez innych lekarzy.
Oczywiście wystarczy prześledzić najnowszą literaturę, aby zorientować się, że jest to nieprawda.
Obecnie osocze bogatopłytkowe jest już uznaną metoda leczenia, potwierdzoną naukowo w licznych badaniach.
Poniżej przytaczam kilka prac:
- Praca z roku 2019. Porównanie skuteczności leczenie choroby zwyrodnieniowej kolan osoczem bogatopłytkowym, kwasem hialuronowym oraz lekiem sterydowym.
Praca obejmowała 120 pacjentów. Wykonywano 3 iniekcje w odstępie 1-3 tygodnie
Wnioski: Osocze bogatopytkowe jest najskuteczniejszą metodą porównując zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz poprawę ruchu stawu
Chen P, Huang L, Ma Y, Zhang D, Zhang X, Zhou J, Ruan A, Wang Q. Intra-articular platelet-rich plasma injection for knee osteoarthritis: a summary of meta-analyses. J Orthop Surg Res. 2019 Nov 27;14(1):385. doi: 10.1186/s13018-019-1363-y. PMID: 31775816; PMCID: PMC6880602.
- Praca z 2015 roku. Porównanie efektów leczenia łokcia tenisisty osoczem oraz lekeim sterydowym.
Praca obejmowała 99 pacjentów. Wykonywano jedną iniekcję leczniczą.
Wnioski: po 12 miesiącach efekty u pacjentów leczonych osoczem były zdecydowanie lepsze.
Lebiedziński R, Synder M, Buchcic P et al (2015) A randomized study of autologous conditioned plasma and steroid injections in the treatment of lateral epicondylitis. Int Orthop (SICOT).
- Praca z roku 2021 porównująca efekty leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych po podaniu kwasu hialuronowego i osocza bogatopłytkowego.
Praca jest metaanalizą podsumowującą 18 prac. Zbadano 811 pacjentów.
Wnioski: efekty leczenia osoczem były najlepsze.
Belk JW, Kraeutler MJ, Houck DA, Goodrich JA, Dragoo JL, McCarty EC. Platelet-Rich Plasma Versus Hyaluronic Acid for Knee Osteoarthritis: A Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. Am J Sports Med. 2021 Jan;49(1):249-260. doi: 10.1177/0363546520909397. Epub 2020 Apr 17. PMID: 32302218.
Takich prac można cytować jeszcze sporo.
4. Skuteczność leczenia z użyciem osocza bogatopłytkowego (PRP)
Skuteczność leczenie z użyciem osocza boagtopłytkowego jest wysoka i wynosi około 90%.
Watro zwrócić uwaga, że ta jak każda terapia nie ma ona skuteczności 100%. Działanie osocza bogatpłytkowego opiera się na procesie gojenia. Możliwości samogojenia są bardzo indywidualne. Nie ma też obecnie badania, którym moglibyśmy sprawdzić nasz „potencjał regeneracyjny”. Dlatego zdążają się niestety osoby, które nie odpowiadają na leczenie z użyciem osocza bogatopłytkowego
Część druga: aspekty praktyczne
1. Osocze bogatopłytkowe (PRP) – przebieg zabiegu
Zabieg rozpoczyna się pobraniem około 20 ml krwi z żyły obwodowej. Następnie krew umieszcza się w wirówce, gdzie uzyskujemy osocze bogatopłytkowe.
Następnie osocze bogatopytkowe podawane jest do chorego stawu lub w chore miejsce. Iniekcja odbywa się pod kontrola USG.
W leczeniu choroby zwyrodnieniowej często do stawu dodatkowo podawany jest kwas hialuronowy, pełniący role smaru.
W leczeniu tendinopatii często przed aplikacja osocza wykonuje się nakłuwanie uszkodzonego miejsca (zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym).
Cała procedura trwa około 30 min.
W większości przypadków pacjent jest w stanie samodzielnie wrócić do domu.
W zależności od schorzenia zabieg wykonuje się raz w serii kilku wstrzyknięciu w odstępie kilkutygodniowym (do pięciu).
2. Osocze bogatopłytkowe (PRP) – wskazania
• łagodna lub umiarkowana choroba zwyrodnieniowa stawów w I – III stopniu zaawansowania, objawiająca się bólem i poranną sztywnością stawów, powysiłkowymi dolegliwościami bólowymi wynikającymi z uszkodzenia i zużycia chrząstki stawowej
• urazy sportowe, wynikające z przeciążenia więzadeł, ścięgien i mięśni
• uszkodzenie sportowe stawów kolanowych i barku (wybrane uszkodzenia stożka rotatorów, łąkotek itp.).
• bóle dolnego odcinka pleców oraz bóle dyskopatyczne
3. Osocze bogatopłytkowe (PRP) – przeciwskazania
• złe samopoczucie, czynne choroby ogólne, miejscowe infekcje, opryszczka
• zaburzenia krzepliwości krwi
• choroby autoimmunologiczne i nowotworowe
4. Osocze bogatopłytkowe (PRP) – przygotowanie do zabiegu
• nie należy spożywać alkoholu na dwie, trzy doby przed zabiegiem.
• nie należy spożywać tłustych potraw w okresie dwóch dób przed zabiegiem.
• należy zwiększyć spożycie wody w dni poprzedzające zabieg do 2 litrów dziennie.
• należy unikać nikotyny.
• w przypadku przyjmowania leków p-krzepliwych nalży poinformować o tym na wizycie kwalifikacyjnej.
5. Osocze bogatopłytkowe (PRP)- okres po zabiegu
Pacjent powinien unikać wysiłku przez przynajmniej 7 dni po zabiegu, należy również unikać korzystania z sauny i solarium. Dla zmniejszenia obrzęku można stosować okłady schładzające. Sam zabieg nie wymaga specjalnej rekonwalescencji. Po zabiegu pacjenci mogą wrócić do codziennego rytmu życia.
Po zabiegu, w szczególności, gdy wykonywano nakłuwanie chorego miejsca może wystąpić nasilenie dolegliwości bólowych trwające najczęściej kilka dni.
Warto zaznaczyć, że w związku z tym, że zabieg opiera się na gojeniu i regeneracji, efektów spodziewamy się po około 4 – 6 tyg. od zabiegu.
Dr n. med. Maciej Siankowski